Spijsvertering

Het grote belang van een goede spijsvertering, binnen Ayurveda leefwijze.

Ayurveda hecht zeer veel waarde aan het spijsverteringsvuur, daar dit de oorzaak kan zijn voor veel ziektebeelden. Als er ziekte zich openbaart dan is er ook altijd een probleem in de darmen.

Agni

We noemen het spijsverteringsvuur agni. Het vuur dat verantwoordelijk is voor alle fysiologische processen in het lichaam. Agni is het vuur in het maagdarmkanaal, maar ook het levensvuur. Het vuur dat transformatie teweeg brengt. Agni heeft een nauwe relatie met onze gemoedstoestand. Wanneer men een positieve stemming heeft worden er andere hormonen aangemaakt dan wanneer men verdrietig of boos is. Deze hormoonproductie heeft zijn invloed op de spijsvertering en op agni.

Spijsverteringskanaal
Agni zorgt ervoor dat het voedsel wordt afgebroken in steeds kleinere deeltjes en stimuleert dat het voedsel wordt opgenomen. Agni is aanwezig in het spijsverteringskanaal, maar ook in elke afzonderlijke cel. Als agni in het lichaam goed functioneert, dan wordt de voeding die men neemt optimaal opgenomen. Tevens worden afvalproducten optimaal uitgescheiden.

Meestal staat men niet stil bij de spijsvertering. Dit gebeurt wanneer er problemen ontstaan zoals bijvoorbeeld maagzuur, maagzweer, ontstekingen enzovoorts. Toch komt het erg vaak voor dat onze spijsvertering niet optimaal functioneert. We kunnen dit bijvoorbeeld merken aan de ontlasting. Er kan een aanslag op de tong aanwezig zijn. We kunnen last hebben van veel gasvorming. Het zijn allemaal tekenen dat de spijsvertering niet optimaal functioneert.

Voedselresten
ls agni verstoord raakt, zullen er voedselresten in de darmen achterblijven en zich daar gaan ophopen. Zij gaan een vieze kleverige massa in de darmen vormen, die men ama noemt. Ama kan de darmen verstoppen, of door het lichaam zich gaan verspreiden en bijvoorbeeld de bloedbaan verstoppen. Het ama zal naar verloop van tijd chemische veranderingen ondergaan en toxinen vormen die ook via het bloed overal in het lichaam terecht kunnen komen. In het lichaam zullen de zwakke plekken worden opgezocht en daar zal ama problemen veroorzaken. In Ayurveda wordt gezegd dat ama de oorzaak is van velerlei ziekten.

Ayurveda
De spijsvertering verschilt van persoon tot persoon. We zien in Ayurveda dat een vata spijsvertering zich kenmerkt door onregelmatigheid. Bij vata mensen is agni afhankelijk van de gemoedstoestand, daarom eten zij onregelmatig. Een pitta spijsvertering is zeer krachtig en een kapha spijsvertering is langzaam en zwaar. Dit zijn de natuurlijke neigingen passend bij de constituties.

Soorten agni

Attentie: Als afvalstoffen niet worden uitgescheiden kan dat verschillende klachten veroorzaken, zoals bijvoorbeeld, artritis, pijn in de onderrug, astma, bronchitis, hoofdpijn.

Dertien soorten agni:

Eén soort Jathar agni, de voornaamste agni, die in het maagdarmkanaal werkt.
Vijf soorten bhuta (de 5 grote elementen) agni, die in de lever werkt. Akasha – ether; Vaya – lucht; Agneya (tejas) – vuur; Apaya (jala) – water en Parthiva (prithvi) – aarde.
Zeven soorten dhathu agni; rasa (plasma), rakta (bloed), mamsa (spierweefsel), meda (vetweefsel), asthi (botten), majja (beenmerg en zenuwweefsel) en sukra (sperma en ovum).

Jathar agni

Jathar agni is de hoofdagni.

Hoe blijft Jathar agni in balans:

Deze agni staat onder invloed van emotie en regelmaat. Als men een goed humeur heeft, verteert men het eten beter. Er is een nauw verband tussen de geest en agni.
Stilte of gebed voor en na de maaltijd geeft rust, wat de opname en vertering ten goede komt.
Eten met eerbied en een prettig rustige atmosfeer.
Zorg dat de maaltijd er goed uitziet en lekker is. Alle zintuigen moeten gestimuleerd worden; geur, smaak, voor het oog, tast (eten met de handen, zoals in bijvoorbeeld oosterse landen) en een prettige ruimte.
Een streng dieet met veel tegenzin zal agni niet ten goede komen.
De kwaliteit en kwantiteit van het voedsel moet goed zijn.
Het vuur brandt goed als we er regelmatig de juiste hoeveelheid op gooien. Eten we teveel dan blijft een gedeelte onverteerd achter.
De ingrediënten zijn belangrijk. Een beetje peper stimuleert de verbranding, teveel verbrandt teveel.
Eet volgens de eigen constitutie.
Eet op het juiste tijdstip, bijvoorbeeld de belangrijkste maaltijd zoveel mogelijk in pitta tijd. Dit is tussen 10.00 uur – 14.00 uur.
Eet pas als de vorige maaltijd is verteerd.

Signalen wanneer agni te hoog is:

Een brandend gevoel in het maagdarmkanaal, vooral de maag;
Diarree;
Prikkelbaar zijn;
Snel opgewonden zijn;
Overmatige transpiratie en dorst.

Signalen wanneer agni te laag is:

Gasvorming;
Oprispingen;
Boeren;
Een trage vertering;
’s Morgens moeilijk wakker kunnen worden;
Constipatie.

Hoe raakt agni verstoord:

Zie de regels om agni in balans te houden;
Meestal door teveel eten;
Vaak door onregelmatig eten;
Vaak door tussen de maaltijden door te eten;
Door sterke stimulerende middelen zoals koffie en alcohol.

Hoe kan men agni verbeteren:

Kleinere maaltijden nemen;
Water met citroensap van een verse citroen;
Gemberthee, helpt ook bij gasvorming;
Eten in harmonie met de seizoenen.

Gember

Gember wordt in de Ayurveda beschouwd als het universele kruidenmedicijn vanwege zijn unieke culinaire en medicinale eigenschappen. Het heeft verhittende eigenschappen en is geschikt voor aandoeningen van zowel vata als kapha.

De werking van gember op ons lichaam:

Het werkt ontgiftend;
Het heeft invloed op de opname, de vertering en de ontlasting van ons voedsel;
Het is eetlustopwekkend;
Als sap van gember wordt vermengd met olie kan het indien het op de huid aangebracht wordt, bij reumatische pijnen, hoofdpijn en migraine uitstekend helpen de pijn te verlichten;
Werkt bij aandoeningen van de luchtwegen;
Werkt bij wagenziekte en bij misselijkheid door zwangerschap.

Bron: Ayurveda Actueel nr. 1/2005

Andere kruiden die goed zijn voor agni: kaneel/kardemon/kruidnagel/mosterdzaad/zwarte peper.

Attentie: Gember is bij uitstek een middel om agni te reguleren. Verse gember bevordert de spijsvertering, droge gember is zeer goed bij kapha klachten.

Energetisch: scherp, zoet/verhittend/zoet;
Gember verlaagt Vata en Kapha en verhoogt Pitta;
Weefsels: alle weefsels;
Stelsels: spijsvertering, ademhaling;
Werkingen: stimulerend, zweetdrijvend, slijmoplossend, windverdrijvend, braakonderdrukkend, pijnopheffend.

Eetgewoonten

Goede eetgewoonten bevorderen agni:

Eet als de vorige maaltijd is verteerd;
Eet zoveel mogelijk vers en seizoensgebonden voedsel;
Tijdens de maaltijd kun je sloksgewijs drinken indien het voedsel droog is;
Drink warme dranken tijdens de maaltijd;
Neem voor een goede spijsvertering 15 minuten voor de maaltijd thee gemaakt van verse gember.

Zes smaken

Zorg voor zes smaken tijdens de maaltijd:

zoet - aarde/water bijv. vruchten, melk, granen;
zout - vuur/water bijv. zeezout;
zuur - aarde/vuur bijv. kaas, vruchten;
bitter - koffie, groene bladgroenten;
wrang - aarde/lucht bijv. appels, bananen, bleekselderij, bloemkool;
scherp - vuur/aarde bijv. peper, radijs, paprika.

Uitstraling maaltijd

Zorg er voor dat de maaltijd er mooi uitziet;
Wees een half uur voor de maaltijd aanwezig. De spijsvertering bereidt zich voor door de geur van het koken;
Kook in een goede stemming;
Gebed voor en na de maaltijd/een stilte moment;
Eet geconcentreerd en praat over luchtige onderwerpen;
Een beetje alcohol werkt gunstig op de spijsvertering, teveel remt af.

Voorbeelden van ongezonde voedselcombinaties

Yoghurt, kwark of kaas na 18.00 uur. Zij zijn slijmvormend. Kapha tijd.
Combineer nooit vis, vlees en fruit met melk. Kapha verhogend
Geen fruit na de maaltijd. Werkt gistend.

Agni en ama

Als agni niet goed is zal er ama ontstaan in het lichaam.
Hoe weet je dat er ama aanwezig is?

De tong kan beslagen zijn;
De smaak in de mond is onaangenaam;
Slechte adem;
Spijsvertering is zwak, er is constipatie en/of diarree;
Pijnlijke gewrichten;
Eetlust vermindert;
Urine is troebel, ontlasting heeft een sterke geur.

Scrota’s

Scrota’s zijn banen waar langs agni (kracht/energie) zich beweegt. Deze banen van bijvoorbeeld het bloed, het zenuwstelsel, meridianen, kunnen verstoord worden door ama. Ama is wat wij plak/aanslag noemen.

Dhatu's

Wat is de plaats van de organen in het geheel van de zeven weefsels (dhatu's). De organen hebben de functie om ervoor te zorgen dat het bloed de goede voedingsstoffen transporteert zodat die in een bepaalde volgorde kunnen worden opgenomen in de 7 verschillende weefsels. Zij transformeren het voedsel voor opname (bijv. de lever), of houden juist bepaalde stoffen vast die niet in het bloed moeten komen en scheiden die daarna uit (bijv. nieren). Ook transporteren zij (via scrota’s = kanalen) voedingsstoffen naar de hormoonklieren voor omzetting daar en vandaar weer naar het bloed.

De organen hebben een nauwe verbinding met de weefsels, maar zijn niet de weefsels zelf.