Het atheïsme

Wat is atheïsme ?

Atheïsme komt uit het Grieks en is samengesteld uit a- dat "zonder" betekent en theïsme van het woord "theos" dat "god" betekent. Het woord "atheïst" betekent dus letterlijk "zonder god". Het wordt gekenmerkt door de afwezigheid van het geloof in het bestaan van god of goden. Sommige atheïsten geloven dat alle goden niet (kunnen) bestaan, anderen beperken hun atheïsme tot één specifieke god, bijvoorbeeld de christelijke God. Het aantal atheïsten wereldwijd werd in 1994 geschat op 240 miljoen, zo'n 4% van de wereldbevolking.

Het atheïsme is primair een reactie op, of een afwijzing van religieus geloof en stelt dus geen ander filosofisch gedachtegoed vast. Atheïsme wordt vaak geassocieerd met filosofische ideeën als materialisme, communisme en rationalisme. Echter, er is geen noodzakelijk verband tussen deze ideeën en het atheïsme. Sommige atheïsten zijn tegenstanders van het communisme en anderen wijzen materialisme af, hoewel bijna alle moderne atheïsten ook materialisten zijn.

Descartes

De Franse filosoof René Descartes geloofde in God ondanks dat hij een rationalist was, maar atheïsten als Jean-Paul Sartre worden niet tot de rationalisten gerekend. Het atheïsme zegt tevens niets over de politieke voorkeur. Atheïsme heeft ook niets te maken met satanisme, hoewel dit door sommige christenen wel wordt beweerd. Atheïsme wijst namelijk ook het bestaan van of geloven in, de duivel af. Atheïsten koesteren ook geen haat jegens God(en),   heiligen   of gelovigen.

Soms wordt er een onderscheid gemaakt tussen "sterk" en "zwak" atheïsme. Hierbij wordt sterk atheïsme gekenmerkt door de stellingname dat god of goden niet (kunnen) bestaan. Zwak atheïsme wordt gekenmerkt door de afwezigheid van het geloof in het bestaan van god(en). Een atheïst meent dat de argumenten tegen het bestaan van god(en) veel beter zijn dan de bewijzen voor het bestaan van god(en). Hier zijn vele filosofische, wetenschappelijke en persoonlijke rechtvaardigingen voor.

Geloof

Vaak beweren gelovigen dat atheïsme ook een geloof is. Hier wordt echter een misleidend spelletje gespeeld met het woord geloven. Het geloof van gelovigen is een godsdienst en wordt gekenmerkt door een vast en onwankelbaar geloof dat god of goden bestaan. De Bijbel omschrijft geloof als "Geloven is zeker zijn van de dingen waar je op hoopt, ervan overtuigd zijn dat wat je niet ziet, toch bestaat". Bij atheïsten ontbreekt dit geloof. Atheïsten geloven alleen in die zin dat ze (sterk) vermoeden dat iets waar is. Er zit dus een fundamenteel verschil in het geloof van gelovigen en het 'geloof' van atheïsten! Het atheïsme kent geen heilig boek(en), geen rituelen en geen specifieke (maar een persoonlijke) moraal.

In het oude Romeinse rijk werden de christenen atheïsten genoemd omdat zij niet geloofden in de Romeinse goden. Eigenlijk is elke consistente monotheïstische gelovige een atheïst voor alle godsdiensten behalve de zijne.

Over het algemeen worden Griekse en Romeinse filosofen als Epicurus, Democritus en Lucretius als de eerste atheïstische schrijvers gezien. In Griekenland lag omstreeks 420 v.C. ook de bodem voor het materialisme, dat alles als stoffelijk zag en dus geen ruimte liet voor bovennatuurlijke goden.

De Griekse filosoof Epicurus (341-270 v.C.) was waarschijnlijk de eerste echte atheïst. Hij heeft waarschijnlijk als eerste het argument van het kwaad ontwikkeld:

• "Wil God het kwaad voorkomen, maar kan Hij het niet? Dan is Hij niet almachtig.
• Kan Hij het wel, maar wil Hij het niet? Dan is Hij kwaadwillig
• Kan Hij het wel en wil hij het ook? Waar komt dan het kwaad vandaan?
• Kan Hij het niet en wil Hij het niet? Waarom noemen we Hem dan God?"

Echter, een sceptische houding ten aanzien van geloof is al veel ouder. Deze houding komt voor in de Rig-Veda, waarvan men denkt dat ze in 1000 v.C. geschreven zijn.

Van latere tijden zijn grote filosofen als Jean-Paul Sartre, Ludwig Feuerbach, Karl Marx, Arthur Schopenhauer, Friedrich Nietzsche, Bertrand Russell, Sigmund Freud bekende atheïsten.