Vata informatie

Kenmerken van Vata

Vata: beginsel van beweging.

Vata is die levenskracht die gevormd wordt door het element vuur onder invloed van het element ether. Het is de lichtste en meest beweeglijke van de drie dosha’s. Lucht kun je ook niet grijpen en zo is het ook met dit type mens.

Wat betreft ziekte wordt er gezegd dat 60% van alle ziekten te maken hebben met een vata verstoring. Vata kan onbalans in pitta en kapha veroorzaken, omdat vata beweging is en in alle systemen van de drie krachten voorkomt. Het reguleert en activeert de andere twee dosha’s.

Verstoring

Vata ziekten hebben te maken met een verstoring in regelmaat, rust, warmte. Ook zorgen en andere zenuwstelsel belastende vormen van stress hebben een vata verhogende werking. Ziekten ontstaan mede uit het denken en zijn misschien wel de belangrijkste ziekten van deze tijd, bijvoorbeeld het denken in oordelen en vooroordelen, denken dat onder druk staat van levensomstandigheden.

De lichamelijke functies die door Vata worden beheerst zijn: de grondslag van beweging in alle systemen, de bloedsomloop, het zenuwstelsel, de spieren en de ademhaling.

Zetel van Vata in het lichaam: hoofdzetel is de dikke darm

Lichamelijke kenmerken van Vata: smal postuur, droge strakke huid, het haar is vaak droog en donker met neiging tot kaalheid, grote tanden soms onregelmatig, nagels zijn ruw, droog en/of breekbaar, ogen zijn droog en klein, stoelgang is onregelmatig, stem is hoog, seksuele leven is onregelmatig, snelle manier van lopen en bewegen, onregelmatige eter, slaap is licht, hekel aan koud weer.

Geestelijke kenmerken van Vata

Vol enthousiasme, creatief, vrolijk, initiatiefrijk, snel van begrip en snel van spreken; heldere uitstraling, korte termijn geheugen is goed, lange termijn geheugen is matig, geeft gemakkelijk geld uit.

Vatadosha – element lucht/ether – kwaliteit is beweging

Vatabalancerend leef- en voedingsadvies

• Zorg voor regelmaat in je leven. Maak een globaal schema voor je dagindeling, zodanig dat je je er aan kunt houden en doe dat ook consequent. Plaats daarin de drie maaltijden op vaste tijden als een soort ankerpunten.
• Zorg voor voldoende rust in je dagen. Plan je werkzaamheden zo, dat er voldoende spreiding is over de werkdagen en zorg daarnaast voor vrije tijd/dag(en), die er voor je zijn.
• Zorg voor voldoende slaap, zeker acht uur. Hoewel je niet heel vroeg hoeft op te staan, is lang uitslapen niet goed tenzij bij uitzondering wanneer je erg moe bent. Beter is om op een normale tijd tussen 6.30 en 7.30 uur op te staan en tussen 22.00 en 23.00 uur naar bed te gaan. Maak het alleen bij hoge uitzondering later. Wanneer het nodig is en het past in je dagindeling is er geen bezwaar tegen een korte rustperiode vroeg in de middag.
• Neem de tijd voor een ochtendritueel, bijvoorbeeld een zelfmassage met warme (sesam)olie en daarna een uitgebreide douche (eventueel chakra’s stimuleren) Wanneer je mediteert is het goed dit nu te doen. Neem daarna altijd een ontbijt. Beschouw de lunch als de hoofdmaaltijd en wanneer dat niet mogelijk is, zie hem dan in elk geval als heel belangrijk. Besteed er zorg aan. Lunch tussen 12.00 en 13.30 uur. De avondmaaltijd plaats je tussen 18.00 en 19.30 uur. Eet daarbij vooral niet te veel. Beter kun je kort voor het slapen gaan nog een kleine snack nemen (22.00 uur)

Smaken

Vata-balancerende voeding heeft de smaken zoet en zout. Denk bij zoet niet eerst aan (geraffineerde) suikers, die zijn ook voor vata’s niet zo goed. De smaak zoet wordt ook opgewekt door de vertering van koolhydraten, zoals vooral granen. De smaken bitter en wrang verhogen juist de vatadosha. Omdat een goede ayurvedische maaltijd alle zes de smaken bevat (zoet, zout, zuur, scherp, bitter en wrang/samentrekkend) kun je van de andere smaken wel (heel) kleine hoeveelheden in de maaltijd verwerken. Het gebruik van ghee en/of (sesam)olie in de maaltijd is goed. Gebruik daarvoor de koudgeperste sesamolie, die je in de biologische/reform winkel kunt kopen.

Warme spijzen werken kalmerend voor vata. Ook warme kruidenthee (bv gotu-kola-thee) is goed. Cafeïne en theïne zijn niet geschikt voor vata. Probeer dat te beperken of te vermijden, evenals alcohol. Verwarmende kruiden zijn goed voor de vata-maaltijd. Verse gember is heel goed, in de thee, fijngehakt met wat zout als appetizer, meegekookt of meegebakken. Warme melk is goed voor vata. Doe er een schepje honing in.

Bij voorkeur gebruiken* :

• Groenten:       

asperges, bietjes, knolraap, komkommer, radijs, sperziebonen, ui/knoflook (niet rauw), wortelen, sweet potatoes.

• Peulvruchten: 

kikkererwten, mungbonen, rode linzen, tofu, soja (niet te veel)

•  Vruchten:       

abrikozen, ananas, avocado’s, bananen, bessen, dadels, druiven, kersen, kokosnoot, mango, meloenen, nectarines, perziken, pruimen, sinaasappels (zoet), vijgen, rijp en zoet fruit i.h.a.

• Granen:

haver, rijst tarwe.

• Zuivel:

alle zuivelproducten (maar neem geen yoghurt of kwark na de avondmaaltijd)

•  Vlees:

kip, kalkoen, vis, schaal- en schelpdieren.                      

• Oliën:

alle mogen. Sesamolie heeft de voorkeur (zie boven).         

• Zoetstoffen:

alle mogen, maar met mate.

• Noten/zaden:

alle mogen, maar met mate. Amandelen hebben de voorkeur.

•  Kruiden:

anijs, basilicum, dragon, foelie, gember, laurier, kaneel, komijn, kruidnagel, marjolein, mosterdzaad, nootmuskaat, oregano, salie, tijm, venkel, zouthout, zwarte peper (matig)

Voor alle andere producten geldt, dat het goed is het gebruik te beperken. Gestoofd in wat olie maakt veel groenten voor vata beter geschikt. Vermijd groente met een bittere of wrange smaak, zoals witlof. Vermijd of beperk rauwe groenten. Vermijd ook kool en spruitjes (gasvorming is vata-verhogend). Geen kruiden als fenegriek, korianderzaad, peterselie, selderij. Gebruik geen onrijp fruit. Vermijd ook rood vlees.

Veel mensen vrezen dat een vata-balancerende voeding dik maakt (zoet). Dat is niet nodig. Belangrijk is daarvoor de hoeveelheid voeding goed te doseren. Vooral de avondmaaltijd wordt minder makkelijk verwerkt. Houd deze dus beperkt. Een kleine snack om 16.00 en 22.00 uur kan echter geen kwaad bij een leeg gevoel in de maag.

Vata richtlijnen samengevat:

• Warme voeding, omdat vata koud is van nature. Zacht, goed gaar gekookt voedsel, dat gemakkelijk verteert. Denk aan stamppotten, stoofschotels, warme melk, pap;
• Regelmaat in het voedingspatroon, lege maag verstoort vata;
• Boter en vet toevoegen omdat vata droog is;
• Smaken zoet, zuur en zout;
• Voedzaam ontbijt nemen, bijvoorbeeld rijstepap of griesmeel, havermoutpap;
• In de namiddag als de vata energie daalt, warme thee met iets zoets;
• Kruiden als venkel, gember, kaneel, kardemom;
• Als snack bijvoorbeeld gezouten noten, zwaar en olierijk, kalmeren vata. Met name amandelen zijn goed, het beste wanneer vermalen tot pasta of amandelen ’s nachts geweekt in water en gepeld. Ook tahin, sesampasta, is goed, warmt en balanceert vata;
• Zoet fruit, appels en peren koken;
• Salade beperken en met een olie rijke saus;
• “Verkeerde”groenten kun je stoven in olie;
• Pasta soorten werken kalmerend;
• Koffie, thee, nicotine verstoren vata.

Vata eigenschappen zijn te herkennen aan de volgende kenmerken:

• lichamelijk normaal tot onderontwikkeld, platte borstkas;
• te lang of te klein, met zichtbare gewrichten;
• zwakke spierontwikkeling;
• krullend of kroezend, soms wat vlasachtig haar;
• dunne en vaak tere wimpers, soms wel erg lang;
• diepliggende maar actieve en sprekende ogen;
• koude, droge en gebarsten huid, soms gecombineerd met een onreine huid;
• broze en ruwe nagels;
• gebogen of zeer rechte, enigszins grote neus;
• weinig urine of heel vaak heel weinig urineren;
• weinig transpiratie of langzaam op gang komende transpiratie, soms uitbarstingen van transpiratie;
• gestoorde slaap;
• weinig slapen;
• koude handen en voeten.

Spijsvertering, eetlust, voedsel en drank van het Vata type

• houden van zoetzure en zoute smaken;
• variërende eetlust;
• houden van hete dranken.

Karaktereigenschappen van het Vata type

• kort geheugen wanneer er weinig interesse bestaat;
• lang en goed geheugen waneer er interesse bestaat;
• snel van begrip;
• zwakke wilskracht
• mentaal instabiel;
• snel geïrriteerd;
• gebrek aan vertrouwen;
• gebrek aan moed;
• nervositeit;
• angst;
• onrust;
• geven geld erg makkelijk uit, dus zijn vaak arm.

Het weer in balans krijgen van Vata

Routine is erg belangrijk voor het Vata type. Zonder routine raakt het vata type al snel uit balans. Eten en slapen op regelmatige tijden is één van de belangrijkste dingen om vata weer in balans te krijgen. Neem voldoende rust en kies daarbij altijd een omgeving, relaties en voeding die Vata in balans brengt en houdt. Gevoelens van angst en onrust zullen dan al voor een groot gedeelte gaan af nemen. Blijf altijd zo warm en kalm mogelijk. Stoombaden en vocht kunnen goed helpen. Voorkom veel reizen, vooral per vliegtuig, harde geluiden, drugs, suiker en alcohol, maar voorkom ook blootstelling aan koude en een weinig koude gerechten.

Kort samengevat kunt u het beste rekening houden met het volgende:

• breng meer routine aan;
• eet en slaap regelmatig en neem voldoende rust;
• stoombaden en vocht helpen;
• vermijd veel reizen, vooral per vliegtuig;
• vermijd harde geluiden;
• gebruik geen drugs;
• vermijd suiker;
• vermijd alcohol;
• eet geen koude gerechten;
• drink geen koude dranken;
• voorkom stress;
• voorkom overwerktheid;
• voorkom tijdsdruk;
• voorkom ongekookt voedsel;
• vermijd koud en winderig weer, dus blijf binnen;
• rook niet.

Voeding

Vata typen kunnen fruit of iets lichts eten. Mensen waarbij Vata uit balans is, reageren erg goed op warm, vochtig en zwaar voedsel met vet of olie. Rauwe of koude gerechten kun je beter vermijden. Kies liever warme maaltijden. Ook al voelen vata types zich vaak aangetrokken tot voedsel met een bittere, wrange smaak, toch wordt hun constitutie alleen maar in balans gebracht door het eten van zoete, zure en zoute smaken.

Vata is eerder uit balans in de herfst en de winter. In deze periodes zou ieder type wat voeding kunnen nemen die vata wat verminderd, dus weer wat meer in balans brengt. Onderstaande lijst kunt u gebruiken om vata weer in balans te brengen.

VATA

* betekent: dit voedsel kan vaak gegeten worden

# betekent: dit voedsel kan af en toe gegeten worden.

Algemene informatie: Fruit altijd apart van de maaltijd nuttigen, liefst 1 uur voor een maaltijd.